Makâlât-ı Hacı Bektâş-ı Velî

MAKÂLÂT-I HACI BEKTÂŞ-I VELÎ
Prof. Dr. M. Es'ad Coşan

Hacı Bektâş-ı Velî, XIII. yüzyılda Anadolu’da yaşamış, devrinin kaynaklarında hakkında bilgi bulunamamasına rağmen vefatından sonraki dönemde, tarihî ve menkıbevî şahsiyeti hakkında hayli kalem oynatılmış bir şahsiyettir. Üzerinde çokça spekülasyon yapılan Hacı Bektâş-ı Velî’nin kişiliğinin ve ona izafe edilen bir mektep olarak Beştâşîlik’in mahiyetinin daha iyi ve net anlaşılması için onun yaşadığı dönem malzemelerine bakmak gerekir ki bunların başında da yazdığı kitapları gelir. Hacı Bektâş-ı Velî’nin en başta gelen ve en hacimli kitabı Makâlât’tır.
Aslen Arapça olarak kaleme alınmış olan bu eser üzerinde en fazla mesai harcayan akademisyen olan (Prof. Dr.) Merhum M. Es’ad Coşan, Makâlât’ın mensur, manzum ve elde mevcut Arapça kısmını uzun ve yorucu çalışmalar neticesinde doçentlik takdim tezi olarak 1972’de hazırlamıştır.
Bu çalışmanın araştırma kısmı ile mensur metnin neşri ve Arapça kısmının tercemesi 1982 yılında yayınlanmıştı. Merhum, çeşitli vesilelerle bu çalışmasını tekrar elden geçirerek tamamını yayınlamayı istediğini belirtmiş ancak buna imkân bulamamıştı. Muhallefâtı arasında rastladığımız notlarında da bu niyetini yazıya dökmüş olduğuna şahit olduk. Bunlar arasında Makâlât’ın popülerize edilerek yayınlanması da bulunmaktadır.
Prof. Dr. M. Es’ad Coşan'ın, himmetini Hacı Bektâş-ı Velî’nin Makâlât’ına çevirmesi, üzerinde doktora tezi hazırladığı Hatiboğlu Muhammed dolayısıyla olmuştur. Zira Hatiboğlu Muhammed Makâlât’ı Türkçe’ye nazmen terceme etmiştir. Gerek doktora çalışmaları esnasında gerekse sonraki dönemde bu önemli eser üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırmış, bu vesile ile yurt içinde ve yurt dışındaki kütüphanelerde pek çok yazma üzerinde incelemeler yapmıştır. Bu çalışmalar üç ayrı kitapla yayımlanacaktır. Bunlardan ilki Hacı Bektâş-ı Velî ve Bektâşîlik kitabı idi.
Üç’lü serinin ikincisini Prof. Dr. M Es’ad Coşan'ın Makâlât için yaptığı araştırma, mensur ve manzum metnin hafif transkripsiyonlu metinleri, kısmî Arapça metnin tercemesi ve mensur metnin tarafımızdan yapılmış olan sadeleştirilmiş hâli olan bu eser oluşturmaktadır. Konuya ilgi duyan her kesimden insanın rahatça yararlanması amacımız olmuştur.
Serinin üçüncüsünü ise Makâlât için yapılan araştırma, mensur ve manzum metnin tam transkripsiyonlu metinleri ve kısmî Arapça metnin tercemesi oluşturacaktır.
Zaman içerisinde gelişen ve değişen yazı teknikleri bazen bir şahsın farklı zamanlarda kaleme aldığı farklı yazılar için değişik teknikler kullanmasını zaruri kılar. Yine aynı ilim adamının değişik makale ve kitaplarında, dipnot verme, kitap isimlerinin yazılması vs. teknik hususlarda farklılıklara rastlanır. Bu durum, makalelerini uzun bir süreç içerisinde kaleme alan Prof. Dr. M. Es’ad Coşan için de geçerlidir. Bu kitapta, makale ve konferans metinleri toplu olarak yayımlanırken, bugün gelinen nokta göz önünde bulundurulmuş, teknik olarak birliktelik sağlanmaya çalışılmıştır.
Hacı Bektâş-ı Velî’ye, üzerinden sekiz asır geçmesine rağmen ilginin devam etmesi, onun hakkında yapılan esaslı çalışmaların değerini bir kat daha arttırmaktadır. Akademik mesaisinin önemli bir kısmını onun eserleri ve düşüncesine ayırmış olan Prof. Dr. M. Es’ad Coşan'ın bu çalışmalarını sunarken kendisini rahmetle yâd ediyoruz.